شـهر > شـهری - سهراب کامدی:
مناطق حاشیـهای شکل گرفته درون ورودی‌های کلانشـهر اهواز به‌تدریج مانند کمربندی تمامـی شـهر را احاطه کرده و چهره‌ای نازیبا بـه ارمغان آورده، اهواز دومین شهر حاشیه نشین کشور به‌طوری کـه تاکنون 17 منطقه حاشیـه‌نشین درون اهواز شناسایی شده و سرانجام مطالعات به منظور بهبود وضع این مناطق و رفع محرومـیت از آنـها درون دستور کار مسئولان استانی و مدیران شـهری قرارگرفته است.
اهواز با جمعیتی بالغ بر 2 مـیلیون نفر هفتمـین کلانشـهر کشور محسوب مـی‌شود، اما به‌دلیل شکل‌گیری محله‌ها و با داشتن محلات فاقد استانداردهای فنی و مـهندسی مقام دوم حاشیـه‌نشینی شـهری را درون کشور دارد.
گسترش حاشیـه‌نشینی درون اهواز را مـی‌توان بـه 3 دوره تقسیم کرد: اهواز دومین شهر حاشیه نشین کشور دوره اول قبل از پیروزی انقلاب اسلامـی، دوره دوم زمان آغاز جنگ تحمـیلی و دوره سوم بعد از پایـان جنگ. اهواز دومین شهر حاشیه نشین کشور درون دوره اول کـه از ابتدای دهه 50 آغاز مـی‌شود، با توجه بـه قانون اصلاحات ارضی، صنعتی شدن اهواز و دایرشدن شرکت‌ها و کارخانـه‌های بزرگ صنعتی، سیل مـهاجرت مردم شـهر‌های کوچک و روستاهای محروم بـه سوی اهواز آغاز شد کـه این روند که تا بعد از پیروزی انقلاب اسلامـی ادامـه داشت. اهواز دومین شهر حاشیه نشین کشور با پیروزی انقلاب اسلامـی و شروع طرح‌های عمرانی و آبادانی درون شـهر‌های کوچک و روستاها بـه همت جهاد سازندگی، روند مـهاجرت که تا حدی بـه سوی اهواز کند شد.
این روند ادامـه داشت که تا این‌که با شروع جنگ تحمـیلی موج دوم مـهاجرت مردم از شـهر‌های جنگ‌زده بـه اهواز آغاز شد کـه تا پایـان جنگ ادامـه داشت. با پایـان جنگ و بازگشت مـهاجران بـه موطن اصلی، کندی روند بازسازی و قرارگرفتن بعضی از شـهرها و روستاها درون منطقه نظامـی باعث شد کـه مـهاجران سدر اهواز را بـه بازگشت بـه موطن خود ترجیح دهند و در حاشیـه اهواز بدون رعایت ضوابط فنی و مـهندسی، ساخت‌و‌سازکنند. این محله‌ها چون درون محدوده قانونی برخورداری از خدمات شـهری، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و امنیتی قرار نداشتند، زمـینـه‌ساز ناهنجاری‌هایی شدند کـه به آرامـی بـه محدوده رسمـی شـهر اهواز سرایت کرد و هنوز هم معضلاتی را به منظور برنامـه‌ریزان شـهر اهواز ایجاد مـی‌کند.
رشد پرشتاب جمعیت
مـهرداد شریفی، مدیر سابق مرکز بهداشت غرب اهواز درباره عواقب ناشی از رشد سریع جمعیت مناطق حاشیـه‌نشین هشدار مـی‌دهد: «رشد سریع جمعیت مناطق حاشیـه‌نشین، تغییر ساختار موجود را با مشکل مواجه مـی‌کند.» بـه گفته وی، تفکر ساکنان این مناطق درون کنار احساس ناامنی، باعث مـی‌شود اشخاص موجودیت خود را درون بزرگی خانواده بدانند و با افزایش زاد و ولد علاوه بر غرق شدن درون فقر و بیکاری بیشتر، بـه بحران حاشیـه‌نشینی دامن بزنند به‌طوری کـه نتیجه آن 3 برابر‌شدن جمعیت حاشیـه‌نشین درون این مناطق بوده است.
سردار سید عیسی دارایی، فرمانده پیشین ناحیـه انتظامـی خوزستان، شکاف بین حاشیـه‌نشین‌ها و هسته مرکزی شـهر را ناشی از طبقه بندی ناعادلانـه اجتماعی شـهر و ادامـه این روند را باعث افزایش انحرافات اجتماعی ارزیـابی مـی‌کند و مـی‌گوید: «بحران اجتماعی درون این مناطق روزبه‌روز گسترده‌تر مـی‌شود ولی مسئولان و دست‌اندکاران امور کشوری حتما چاره‌ای بیندیشند.»
وی تاکید مـی‌کند کـه براساس آمارهای موجود گسترش حاشیـه‌نشینی درون اهواز سرعت فزاینده‌ای دارد.مرور گزارش‌ها، آمارها و گشتی کوتاه درون هسته درونی و بیرونی اهواز حاکی از آن هست که فرهنگ حاشیـه‌نشینی، مرز‌ها را بـه سرعت
در مـی‌نوردد و اکنون مـی‌توان ناهنجاری‌های ناشی از این سبک زندگی را درون هسته اصلی شـهر نیز مشاهده کرد.
تمایل بـه انزوا
سعید محرابی، کارشناس امور اجتماعی، مـی‌گوید: «نباید از آمار 500 هزار نفری جمعیت حاشیـه نشین اهواز گذرا عبور کرد. همچنین نمـی‌توان چشم‌ها را روی مشکلات ساکنان این بخش شـهر کـه با انواع بیماری، سوء‌تغذیـه، نارسایی‌های بهداشتی، ناهنجاری‌های رفتاری و اجتماعی، اعتیـاد و بزهکاری مواجه هستند، بست.» وی هشدار مـی‌دهد: «برداشت‌ها و نگرش‌های غلط درون باره جامعه حاشیـه نشین باعث مـی‌شود فرصت چاره‌اندیشی از بین برود و وضع هسته اصلی شـهر بحرانی‌تر شود.»
به گفته این کارشناس، نگرش غلط جامعه درباره ساکنان مناطق حاشیـهای اهواز باعث شده هست آنان به منظور حفظ و بقای خود درون قالب تشکل‌های خانوادگی سو زندگی کنند و از دیگر مجامع دوری گزینند کـه نتیجه این رفتار‌ها پیدایش نوعی نگرش بدبینانـه بـه اطراف است. محرابی تصریح مـی‌کند:«بسیـاری از حاشیـه‌نشینان درون اهواز با ایجاد حصار درون اطراف خود بـه سختی اجازه ورود دیگران را بـه حریم خود مـی‌دهد.»
رواج پرخاشگری
افزایش پرخاشگری جزو پیـامدهای حاشیـه‌نشینی به‌شمار مـی‌رود. مراجعه بـه محاکم قضایی یـا مراکز پلیس درون اهواز نشان مـی‌دهد، تعداد پرونده‌های مرتبط با ساکنان مناطق حاشیـهای درون مقایسه با جمعیت آنان بسیـار زیـادتر از حد معمول است.
سهیل شکوری، کارشناس امور حقوقی مـی‌گوید:
«به جرات مـی‌توان گفت کـه از هر 10 مورد شکایتی کـه منجر بـه حضور درون محاکم قضایی اهواز مـی‌شود، 7مورد آن مربوط بـه حاشیـه شـهر است. بـه عبارت دیگر ناهنجاری‌های اجتماعی کـه منجر بـه برخورد‌های فیزیکی یـا اعمال خلاف قانون مـی‌شود، درون این بخش جامعه رواج بیشتری دارد.» وی درون همـین حال تاکید مـی‌کند کـه با تغییر نگرش درباره حاشیـه‌نشینان و فرهنگ‌سازی متناسب با هویت قومـی مـی‌توان ناهنجاری‌ها را درون این مناطق کاهش داد.
تغییر چهره شـهر
عبدالعزیز فدعمـی، فرماندار اهواز کـه ریـاست ستاد توانمند‌سازی سکونتگاه‌های غیررسمـی کلانشـهر اهواز را نیز بر عهده دارد، با تاکید بر جلو‌گیری از گسترش حاشیـه‌نشینی درون کلانشـهر اهواز و لزوم ساماندهی آن مـی‌گوید کـه در سال‌های اخیر اقدامات مؤثری به منظور تغییر چهره شـهر و رفع محرومـیت مناطق حاشیـهای انجام شده است. وی درون این باره چنین توضیح مـی‌دهد: «در برنامـه‌ریزی‌های مربوط بـه ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمـی کارهای فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، عمرانی، فضای سبز و ورزشی مد نظر قرار گرفته است.»
فرماندار اهواز تاکید مـی‌کند کـه اولویت درون برنامـه‌ریزی‌های شـهری، زدودن تصویر سیـاه از حاشیـه اهواز و رسیدگی بـه این مناطق است. فدعمـی از کوی علوی به‌عنوان یکی از نمونـه‌های بارز مناطق حاشیـه‌نشین نام مـی‌برد کـه در گذشته وضع بحرانی داشت، اما بـه گفته وی، اکنون با اجرای طرح‌های مختلف چهره آن تغییر یـافته است. وی مـی‌افزاید: «منطقه کوی علوی کـه زمانی ناامن بود، امروز بـه منطقه‌ای مطمئن و مناسب تبدیل شده کـه این وضع درون سرعت بخشیدن بـه رشد و توسعه آن کمک خواهد کرد. همچنین با برنامـه‌ریزی‌های صورت گرفته اقدامات زیر بنایی زیـادی درون این منطقه انجام شده است. ایجاد مرکز فنی و حرفه‌ای با هدف آموزش تخصص‌های مختلف بـه افراد علاقه‌مند و جویـای کار، گسترش دفاتر آموزشی نـهضت سوادآموزی، بهسازی فضاهای عمومـی و خدماتی، اتصال منطقه بـه بخش‌های دیگر اهواز با بهره‌برداری از پل روگذر، ساماندهی بازارچه خود اشتغالی و توسعه فضاهای سبز و امکانات ورزشی، از کارهای صورت گرفته درون کوی علوی بـه شمار مـی‌رود.»
بی‌ثباتی مدیریت شـهری
با این حال نباید نادیده گرفت کـه بخشی از معضلات حاشیـه‌نشینی اهواز ریشـه درون بی‌ثباتی مدیریت شـهری دارد. سیدجعفر حجازی، استاندار خوزستان مـی‌گوید: «تاکنون به منظور بازسازی و رفع محرومـیت از حاشیـه‌نشینان و بهبود چهره شـهر و ایجاد زیرساخت‌های مناسب به منظور حاشیـه اهواز بیش از 110 مـیلیـارد تومان هزینـه شده است، اما عملکرد مسئولان و دست‌اندکاران امور شـهری اهواز فقط درون حد طرح‌های مطالعاتی باقی مانده و هنوز بـه مرحله اجرا نرسیده است.»مدیران شـهری و به‌خصوص شورای شـهر اهواز درون سال‌های اخیر آن‌قدر درگیر حاشیـه‌ها بودند کـه از پرداختن بـه برخی امور اصلی و مـهم‌ترین آنـها، انتخاب شـهردار، بازمانده‌اند. درون ماه‌های گذشته نابسامانی درون مجموعه شورای شـهر اهواز کـه درنـهایت منجر بـه سلب صلاحیت چند عضو این شورا از سوی وزارت کشور شد و عزل و نصب‌های پی درون پی شـهردار، امکان رسیدگی بـه مشکلات اهواز را که تا حد زیـادی از مدیریت شـهری گرفت. به‌طور طبیعی از شـهری کـه پس از گذشت چند ماه نتوانسته هست شـهرداری به منظور خود انتخاب کند، نباید توقع اهتمام و توجه بـه حاشیـه‌نشینی را داشت.
از سرپرست فعلی شـهرداری اهواز با توجه بـه محدود بودن اختیـارات و مشکلاتی کـه پیش روی مجموعه شـهرداری به منظور ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمـی قرار دارد، نمـی‌توان انتظار داشت پیش از بازگشت ثبات بـه مدیریت شـهری گام‌های اساسی درون این زمـینـه برداشته شود.
[اهواز؛ هفتمـین کلانشـهر دومـین حاشیـه‌نشین اهواز دومین شهر حاشیه نشین کشور]
نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Thu, 19 Jul 2018 21:46:00 +0000